Wydział Polonistyki

Ucz się u mistrzów – kolejne wykłady

Najpierw słówko przeprosin, które kieruję do Sz. Państwa Koleżanek i Kolegów, uczestniczących w spotkaniach z wielicką młodzieżą. Z różnych powodów, głównie technicznych, spóźniły się relacje na naszej stronie z Państwa wykładów. Oczywiście, najważniejsze jest Państwa poświęcenie i otwartość na propozycję promocji naszej polonistyki w tak absorbujący sposób, ale liczy się i sama wiadomość o tym. Postaram się, by relacja z wykładu prof. dr. hab. Alberta Gorzkowskiego ukazała się jeszcze w tym tygodniu. Jeszcze raz przepraszam, Kazimierz Sikora

15 IV 2015 r. dr hab. Iwona Węgrzyn, „Gotyckie opowieści – zapomniane źródła współczesnej kultury". Wykład odbył się w ramach projektu „Ucz się u mistrzów".

Wielicka młodzież miała okazję wykładu dającego im narzędzie rozumienia niektórych zjawisk w kulturze współczesnej, która wydaje się tylko tak bardzo oryginalna i samodzielna, a bywa zazwyczaj wielogłosową kontynuacją. Dr hab. Iwona Węgrzyn rozpoczęła swój wykład od omówienia dwóch sposobów traktowania historii literatury. Można przenieść się w badaniach do danej epoki, niejako „zapominając" przy tym o naszych współczesnych doświadczeniach, albo stosować metodę komparatystyczną – uwzględniając wpływ jaki historyczne zjawiska literackie mają na współczesną kulturę. Obrazem, którym wykładowczyni rozpoczęła omówienie zjawiska gotyku w literaturze i jego genezy była rycina Francisca Goi pt. „Kiedy rozum śpi, budzą się demony". Goya ukazał w swym dziele różnicę między tym co jawne, dzienne, a tym co ciemne i nieprzewidywalne, groźne i tajemnicze. Powieść gotycka powstała w Anglii w XVIII w., a jej prekursorem był Horace Walpole, który stworzył dzieło Zamczysko w Otranto. Po raz pierwszy w powieści przestrzeń/budynek miały coś do powiedzenia, przekazywały swoje zdanie na temat wydarzeń ze świata ludzkiego i wpływały na ludzkie decyzje; zamczysko stało się także bohaterem powieści. To właśnie zamczyska stały się jednym z głównych motywów pojawiających się w powieściach gotyckich, obok labiryntów. Sławnym rytownikiem, który tworzył surrealistyczne obrazy labiryntów , plątanin schodów i mostów był Giovanni Battista Piranesi żyjący w XVIII w. Wśród pisarzy powieści gotyku można wymienić Ann Radcliffe – twórczynię tzw. sentimental gothic, Charlotte Brontë (Jane Eyre), G. M. Lewis (Mnich), Mary Shelley (Frankenstein,  czyli współczesny Prometeusz), Charles Maturin (Melmoth the Wanderer), Bram Stoker (Dracula). Wspomniano współczesne filmy i dzieła, które nawiązują do dzieł powstałych w nurcie powieści gotyckiej, np. kolekcję różnych ekranizacji Draculi B. Stokera (F. W. Murnau – Nosferatu symfonia grozy; W. Herzog – Nosferatu wampir, J. Jarmuscha – Tylko kochankowie przeżyją;  Lśnienie – S. Kubricka) czy powieści Anne Rice – Wywiad z wampirem. Jak widać, wykład był i zajmujący, i bogaty intelektualnie. Pewnie i wykładowczyni miałaby pełną satysfakcję, gdyby nie sprzętowe kłopoty i budzące trwogę  odgłosy z korytarza (chyba należące do jakichś dzieci z piekła rodem, które akurat wtedy biegały po korytarzu w poszukiwaniu basenu i swojej opiekunki (brak smutnych doniesień z Solnego Miasta daje nadzieję, że i opieka i technika będzie miała szansę na poprawę…).    

(na podstawie relacji p. Anny Lorańc z Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce)

29 IV prof. dr hab. Józef Kąś, „O diabłach i południcach w kulturze ludowej (z refleksji lingwisty i dialektologa nad polską demonologią ludową)"

Choćby wielka popularność „Wiedźmina" wróży wzrost zainteresowania polską i słowiańską demonologią ludową. Dobrze się więc stało, że zadania uprzystępnienia wiedzy na ten temat podjął się uczony tej miary, co prof. dr hab.  Józef Kąś – ceniony dialektolog i znawca kultury góralskiej.   29 kwietnia prof. Kąś przedstawił wielickiej młodzieży postacie z wierzeń ludowych, wygłaszając wykład pt. „O diabłach i południcach (z refleksji lingwisty i dialektologa nad polską demonologią ludową)". Wykład odbył się w ramach projektu „Ucz się u mistrzów" w gościnnych wnętrzach Solnego Miasta w Wieliczce. Wykład rozpoczął się refleksją o nauce zwanej dialektologią i przedmiocie badań tej nauki. Wyjaśnione zostało pokrótce zjawisko gwary i jej powiązań z polszczyzną literacką, np. w postaci związków frazeologicznych ze słowem diabeł. Takich związków udało się zidentyfikować aż kilkadziesiąt tylko w jednym regionie. I to właśnie występowanie diabła w gwarach i wierzeniach ludowych było kolejnym zagadnieniem na wykładzie. Omówiono synonimy nazwy diabeł, rodzaje diabłów według wierzeń ludowych, ich historie, działalność wśród ludzi oraz ludowe sposoby obrony przed nimi. Kolejnymi postaciami z wierzeń ludowych, o których opowiedział Profesor, były: boginki, mamuny, południce i inkluz. Omówiona została geneza poszczególnych duchów, ich działalność wśród ludzi i ich wpływ, metody obrony oraz związki frazeologiczne i wierzenia (zabobony) z nimi związane. Wypada raz jeszcze podziękować panu prof. Józefowi Kąsiowi za znalezienie czasu na działalność tak ważną dla popularyzacji naszej polonistyki. (na podstawie relacji p. Anny Lorańc z Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce)

6 V 2015 r. dr hab. Iwona Puchalska „…Trup nie należał do żadnej z literackich grup", czyli poeci o swojej sławie za życia i po śmierci."

O poetyckiej sławie, przedmiocie marzeń o zwycięstwie nad przemijalnością ludzkich dokonań – mówić trudno, tym bardziej gdy w ławach słuchaczy zasiada młodość. Z tym zadaniem zmierzyła się pani dr hab. Iwona Puchalska, prezentując 6 V 2015 r. młodzieży gimnazjalnej z Wieliczki i okolic wykład  zatytułowany: „ ...Trup nie należał do żadnej z literackich grup", czyli poeci o swojej sławie za życia i po śmierci". Wykład odbył się w ramach projektu „Ucz się u mistrzów" w Solnym Mieście w Wieliczce. Pokazano młodym sympatykom polonistyki, na czym polega doskonały warsztat literaturoznawcy i obcowanie z arcydziełami poezji.

W trakcie wykładu zostały przywołane sylwetki poetów, którzy za życia próbowali przewidzieć moc swojej sławy po śmierci, wyrażając swoje obawy lub nadzieje w swej twórczości. Wśród utworów omówionych znalazły się Nagrobek (W. Szymborska), Exegi Monumentum (Horacy), Exegi munimentum aere perennius... Z Horacjusza (A. Mickiewicz), Testament mój (J. Słowacki), Klaskaniem mając obrzękłe prawice (C. K. Norwid), Introdukcja (St. Grochowiak), Śmierć poety (K. I. Gałczyński).

Różni poeci prezentowali rozmaite podejście do swojej sławy po śmierci i do oceny recepcji ich dzieł przez społeczeństwo. Niektórzy byli świadomi tego, że są pomijani, ale w przyszłości zostaną docenieni (C. K. Norwid – […] Syn minie pismo, lecz ty wspomnisz wnuku […]), inni wspominali w swej twórczości o ocalającej mocy poezji (Cz. Miłosz – Przedmowa z tomu Ocalenie), jeszcze inni, np. Philip Larkin przewidywali podejście krytyków do swojej poezji (Potomność). Wspomniano o Johnie Keatsie, na którego nagrobku w Rzymie widnieje napis „Tutaj leży ten, którego imię było pisane na wodzie". Poruszony został temat istotnego znaczenia sławy pośmiertnej/wiecznej w starożytności i znaczenia samych poetów, np. Homera, Hezjoda czy Owidiusza. Uczniowie poznali także znaczenie takich słów jak infamia, damnatio memoriae oraz theologos. Przekonali się także, że można pokochać literaturę i sztukę słowa.   (na podstawie relacji p. Anny Lorańc z Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce)

20 V 2015 r. w Solnym Mieście gościł prof. dr hab. Albert Gorzkowski z wykładem „Teatr antyczny w oczach współczesnych". Wkrótce będą zdjęcia z wykładu i relacja.  3 VI zaprezentuje się młodzieży wielickiej uczestnik studiów doktoranckich, p. mgr Dominik Borowski, który zastanawiać się będzie, czy można kłamać jak z nut i bez zmrużenia powiek („Czy można wykryć kłamstwo? O niewerbalnych oznakach kłamania") – łącząc formułę wykładową z warsztatami. Rok szkolny zaś nasi młodzi sympatycy pożegnają 17 VI w miłym towarzystwie p. dr Małgorzatą Sokalską, wykładem: "Wędrówki wampira w kulturze i literaturze I poł. XIX w." Oczywiście nie zapomnimy o relacjach z tych spotkań. No a potem wakacyjna przerwa – nawet mistrzowie mają do nich prawo.