Redakcja „Didaskaliów” oraz Katedra Teatru i Dramatu Wydziału Polonistyki UJ zapraszają do wzięcia udziału w konferencji naukowej poświęconej problematyce cenzury.

Styczeń 2021, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

Zainteresowanie instytucją i mechanizmami cenzury wciąż jest żywe w dzisiejszych badaniach nad kulturą. Jak pisze Jakub Dąbrowski w książce Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku: „Zlikwidowanie GUKPPiW w 1990 roku nie tyle zakończyło, co dopiero rozpoczęło dyskusję o problemie ograniczania wolności wypowiedzi”.

Okazało się, że istnieją jeszcze inne, często współwystępujące ze sobą, narzędzia cenzury: ekonomiczne, polityczne, społeczne, kulturowe, afektywne, psychologiczne. Instytucje i mechanizmy cenzury są zjawiskiem historycznie zmiennym; w różnych okresach historycznych istniały różne sposoby cenzurowania dzieł artystycznych. Wiele podmiotów politycznych wciąż ucieka się do cenzury jako sposobu budowania własnego wizerunku, zdobywania popularności, blokowania krytyki. Istnieją też zjawiska cenzury strukturalnej o jeszcze szerszym polu oddziaływania, która bada granice wypowiadalności w obrębie poszczególnych kultur. Mechanizmy cenzury instytucjonalnej często korzystają z siły oddziaływania tak rozumianej cenzury strukturalnej. Należy też podkreślić, że badania nad cenzurą wymagają dzisiaj metodologii interdyscyplinarnych, ponieważ zjawisko cenzury było diagnozowane i analizowane w szerokim spektrum badawczym: od psychoanalizy do tradycyjnej historiografii, od studiów afektywnych do krytyki reprezentacji. Pojęcie cenzury powraca także we współczesnych rozważaniach na temat wojen kulturowych jako temat szczególnie zapalny i konfliktogenny.

Stosunkowo słabo przebadanym polem jest zjawisko autocenzury, które wiąże się bezpośrednio z wymienionymi powyżej mechanizmami i impulsami cenzurowania. W przypadku teatru przypadki autocenzury zwykle zostają uwikłane w złożony proces produkcji spektaklu i działania instytucji, a odpowiedzialność za nie może spadać na wiele osób: dyrektorów, reżyserów, dramaturgów, aktorów, pracowników administracyjnych i technicznych. Autocenzura w obszarze innych sztuk ma swoje własne instytucjonalne zaplecze, może być związane z aspektem finansowym, systemem władzy kuratorskiej, antycypowaniem reakcji odbiorców. Badanie tego rodzaju zjawisk jest o tyle trudne, że przypadki autocenzury często pozostają w ukryciu. Wysuwając zjawisko autocenzury na pierwszy plan, zdajemy sobie sprawę, że nie da się jej badać poza szerokim spektrum tradycyjnych mechanizmów cenzury – nacisków instytucjonalnych, presji ekonomicznych, oddziaływania norm moralnych. Szukając możliwie szerokiego ujęcia tych mechanizmów, nie chcemy ograniczać obszaru zainteresowania do jednej dziedziny sztuki, określonej epoki czy kultury. Interesują nas nowe ujęcia teoretyczne, ale także efekty kwerend w archiwach czy wyniki badań terenowych z ducha współczesnej etnografii.

Zgłoszenia referatów wraz z krótkim streszczeniem prosimy nadsyłać do 30 czerwca 2020 na adres: redakcja@didaskalia.pl